Lourdes in Afrika
Er gebeuren wonderen aan de Gambiaanse kust. Oudere Europese dames strompelen moeizaam van de trap van hun chartervlucht om een paar dagen later als herboren over het strand te dartelen, hand in hand met een Gambiaanse jongen. ‘Het lijkt wel Lourdes in Afrika’, grapte een Catalaanse collega-onderzoeker.
Tijdens mijn laatste bezoek aan een Brits onderzoeksinstituut in Gambia vond er een internationale workshop plaats over medische sociologie. Ik heb een haat-liefdeverhouding met sociologen en antropologen. Enkele van mijn favoriete schrijvers zijn antropologen maar binnen de medische wetenschappen drijven ze me meestal tot wanhoop. Wetenschappers streven meestal naar eenvoudige conclusies die algemeen geldend zijn. Zo niet medisch sociologen. De lokale sociale context is vrijwel altijd verlammend complex en uiterst heterogeen. Iedere conclusie verliest zijn geldigheid buiten de dorpsgrenzen en eigenlijk verdient ieder huishouden een eigen ingebedde socioloog. Ondanks mijn koudwatervrees ga ik binnenkort hopelijk medische sociologie betrekken bij mijn werk. Mijn beoogd compagnon coördineerde de cursus in Gambia. Cursisten deden als oefening onderzoek naar een fascinerend fenomeen in de Gambiaanse toeristenindustrie: het vrouwelijk sekstoerisme.
Ieder jaar komen er meer dan 170,000 toeristen naar het kleine Afrikaanse land met slechts 1.8 miljoen inwoners. Voor de meeste toeristen is de Gambiaanse cultuur bijzaak. Ik hoorde eens een Nederlandse toeriste verzuchtten: ‘Het is prachtig weer maar wat zijn er ongelofelijk veel zwarten’, waarop haar man zei: ‘Schat, we zijn ook in Afrika’. De toeriste was verbaasd en dacht dat ze net als de voorgaande jaren op een Canarisch eiland was. De topografisch hulpbehoevende dame kwam voor de zon. Maar jaarlijks komen duizenden West-Europese vijftigplussers voor een amoureus avontuur met een Gambiaanse jongen. De goedlachse Gambiaanse jongens die bij hun hotels rondhangen doen denken aan hyena’s die hongerig op zoek zijn naar oud vlees dat de eerste tekenen van ontbinding begint te vertonen. De cursisten interviewden tientallen van deze ‘bumsters’. Vrijwel iedere familie aan de Gambiaanse kust lijkt een bumster in de gelederen te hebben. Vaak is de bumster al getrouwd en onderhoudt hij met de inkomsten van zijn blanke vriendin zijn lokale gezin. Het contact met sekstoeristen heeft daarom vaak de goedkeuring van de familie. Hoewel beide partijen dus beter lijken te worden van het sekstoerisme blijft het een vreemde industrie in een land dat zich sinds enkele maanden uitgeeft als Islamitische Republiek en waarvan de president onkuis gedrag hekelt. Ik kan me ook nauwelijks voorstellen dat het sekstoerisme lokale relaties niet verstoort of op zijn minst voor spanningen zorgt. Daarnaast blijkt het gênant om te merken dat je met het klimmen der jaren ineens tot de doelgroep van bumsters gaat behoren. Een keurige Britse malariaonderzoekster die al lang in Gambia woont, wordt sinds enkele jaren geregeld lastiggevallen. Zij gaf aan dat haar beste verdediging tegen hardleerse bumsters op het strand is om haar handen te vouwen en sereen door te lopen. ‘Sorry, ik ben aan het bidden’, schrikt iedere bumster af, zo verzekerde ze me. Zo biedt God daadwerkelijk redding in Lourdes in Afrika.
De foto is een still uit Paradies: Liebe van de Oostenrijkse filmmaker Ulrich Seidl.