naar overzicht

Vliegtijd van 5 minuten

‘Welkom aan boord. De geschatte vliegtijd vandaag is ongeveer 5 minuten’.Inclusief inefficiënt taxiën is de reistijd van Brazzaville naar Kinshasa per vliegtuig ongeveer een halfuur. Met een totale afstand van 7 kilometer is het officieel de kortste internationale vlucht wereldwijd. De twee Afrikaanse hoofdsteden liggen aan weerszijden van de rivier de Congo en er gaat ook meerdere malen per dag een ferry waarmee totale reistijd korter is. Toch is het uiteraard ondenkbaar dat twee hoofdsteden niet met elkaar verbonden zouden zijn met een vliegdienst.

Ondanks zorgen over het klimaat en de aanzienlijke bijdrage van vliegverkeer aan die zorgelijke situatie, blijft vliegen de standaard. En de academische wereld doet stevig mee. We kunnen niet anders: goede wetenschap kan niet zonder menselijke interactie en internationale samenwerking. En toch… We vliegen wat af. Ik telde 21 retourvluchten voor mijn team in het afgelopen jaar. Niet alleen voor ons werk in Afrika, maar ook voor talrijke congressen en werkoverleggen. Reizen naar Londen, Parijs of Berlijn doen we binnen mijn team vrijwel uitsluitend per trein. Die vluchten zijn eigenlijk even vermijdbaar als die tussen Brazzaville en Kinshasa. Maar verre reizen, en dat zijn er vele, kunnen alleen per vliegtuig. 

Lange tijd wist ik een ongemakkelijk gevoel daarover weg te poetsen met het idee dat mijn werk voldoende relevant is om de belasting voor het milieu te rechtvaardigen. Internationale gezondheidzorg is een hoger doel dan louter winstbejag, het doel van veel andere zakenreizen, zo hield ik mezelf voor. En toch… Is dat zelfverzonnen excuus nog te verdedigen? In vergelijking met de klimaatcrisis verbleken malaria en zelfs antibioticaresistentie als mondiale problemen. Hoog tijd om na te denken over manieren om vliegbewegingen terug te dringen. 

Voor wetenschappers kleven er natuurlijk gevaren aan minder reizen: minder zichtbaarheid, mislopen van financieringskansen en ineenstortende samenwerkingen. In no time keldert je wetenschappelijke status op de academische beurs. Dat is althans de angst. Hoe terecht die angst is kun je onderzoeken. Bijvoorbeeld met de h-index – een imperfecte indicator van de invloed van een wetenschapper. Het onderling vergelijken van de h-index onder wetenschappers is een beetje wat ver plassen was onder basisschoolkinderen: een tamelijk infantiele manier om hiërarchie te bepalen. Toch kun je de index binnen vakgebieden wel gebruiken als grove indicator voor productiviteit en zichtbaarheid, als een soort beurswaarde voor academici. Een Canadese groep onderzocht de relatie tussen h-index en vlieggedrag onder 705 academici (1). Professoren waren, zoals verwacht, de meest actieve reizigers. Maar binnen groepen van postdocs, universitair docenten of professoren was er geen enkel verband tussen h-index en vlieggedrag. Ook het aantal samenwerkingen, geschat door het aantal auteurs per artikel, hield geen verband met vlieggedrag. Frequent flyers bleken niet productiever, coöperatiever of succesvoller. Dat stelde me enigszins gerust. Sinds enkele jaren sla ik om milieuredenen eens per drie jaar hét congres in mijn vakgebied over. De eerste keer voelde als Russische roulette. Ik was nota bene uitgenodigd om een verhaal te houden en had afgezegd. In mijn onrustige dromen regende het tijdens mijn afwezigheid paradigma shifts en deden financiers royale toezeggingen aan al mijn wetenschappelijke concurrenten. Het bleek allemaal reuze mee te vallen. Net als bij Russische roulette zou ik het niet zesmaal achterelkaar doen, dan voorzie ik schade, maar eens per drie jaar is in mijn ervaring risico-vrij.

Helemaal zonder vliegverkeer kan de academie natuurlijk niet. Congressen zijn nuttig en geweldig inspirerend. Maar we kunnen best af en toe eentje overslaan en vertrouwen hebben in de stabiliteit van onze beurswaarde.

 

 

1. Wynes et al. Academic air travel has a limited influence on professional success. J Clean 226 (2019) 959e967.doi.org/10.1016/j.jclepro.2019.04.109